Na terenie kompleksu Parku Historycznego w Taczowie oraz na terenie przylegającej do niego przestrzeni publicznej znajduję się min: budowane Muzeum Etosu Rycerskiego, Gródek Powały, zespół rzeźb plenerowych „Spotkanie u Powały”, Świadkowie Dziejów i Kaplica Bogurodzicy, diorama obrazu „Bitwa pod Grunwaldem”, głaz z płaskorzeźbą „Hołd Pruski” oraz aleja Bajkowa prowadząca do placu zabaw dla dzieci.
MUZEUM ETOSU RYCERSKIEGO
Miejsce to związane jest z osobą Mikołaja Powały, rycerza, który brał udział w bitwie pod Grunwaldem w 1410 roku. Placówka znajduje się w odrestaurowanej remizie Ochotniczej Straży Pożarnej. Po wschodniej stronie muzeum umiejscowiona jest Kuźnia Powały, zaprojektowana przez Janusza Pulnara. W kuźni odbywać się będą pokazy kowalstwa oraz prezentacje wyrobów sztuki kowalskiej.
Na parterze budynku Muzeum Etosu Rycerskiego znajduje się hol wejściowy i szatnia. Pierwsze piętro przeznaczone zostało na ekspozycję zbiorów związanych z dziejami rycerstwa. Jedno z pomieszczeń poświęcono Mikołajowi Powale z Taczewa. Na budynku Muzeum Etosu Rycerskiego, pod fryzem oddzielającym poziom parteru od poziomu pierwszego piętra, umieszczone są tarcze herbowe wybitnych przedstawicieli polskiego rycerstwa.
Kuźnia Powały
18 czerwca 2016 roku odbyło się uroczyste otwarcie Kuźni Powały, kolejnego obiektu powstałego w ramach projektu „Rycerze Bogurodzicy”. Kuźnia została dobudowana do budynku, w którym mieści się Muzeum Etosu Rycerskiego oraz strażnica OSP w Taczowie. Kuźnia Powały stanowi nie tylko element Parku Historycznego, jest również swoistą pamiątką po Mikołaju Powale. Jak głosi legenda, Rycerz z Taczowa odznaczał się ogromną siłą, o czym przeczytać można choćby w „Krzyżakach” Henryka Sienkiewicza. Historyczne przekazy wskazują na fakt, że Mikołaj Powała był kowalem i sam wykuwał swoje miecze, a także topory, krzyże, elementy zbroi rycerskiej oraz narzędzia z metalu. Powstała „Kuźnia Powały” uwiecznia zatem rycerza jako znakomitego kowala. Obiekt wiernie odtwarza wnętrze pracowni kowalskiej. Władze gminy zadbały o to, by była to żywa kuźnia, z paleniskiem i wykwalifikowanym kowalem, który podczas organizowanych uroczystości na życzenie zwiedzających wytwarza pamiątki związane z projektem „Rycerze Bogurodzicy”.
Gródek Powały w Taczowie
Powstał prawdopodobnie na przełomie XIII i IV wieku jako rycerska siedziba rodu. Powałowie związani byli z bardzo zasłużonym rodem Ogończyków (legitymowali się herbem Ogończyk). Mikołaj Powała z Taczewa był słynnym w średniowieczu rycerzem, uczestnikiem bitwy pod Grunwaldem, walczył też w bitwie pod koronowem. Jest to tzw. gródek stożkowy, który był w średniowieczu budowlą fortyfikacyjno-mieszkalną. Obecnie jest własnością prywatną, zachowany w bardzo dobrym stanie, znajduje się w zlewisku dwóch strumieni obok stawów.
Miejscowa legenda głosi, że kopiec został usypany przez jeńców wziętych do niewoli pod Grunwaldem. Kopiec znajduje się nieopodal dwóch stawów, gdzie odnaleźć można ślady grodu stożkowego. Gródek w Taczowie reprezentuje najpóźniejszy typ fortyfikacji, który przypada wyłącznie na czasy średniowiecza. Gródek taczowski powstał prawdopodobnie na przełomie XIII i XIV wieku i zamieszkany był do końca XV wieku. Średnica płaszczyzny ściętego stożka na górze miała około 10 metrów, co umożliwiało wybudowanie wieży obronno-mieszkalnej o wymiarach około 6m na 6m. Taka fortyfikacja pełniła przede wszystkim funkcję obronną przed napadami. W XV wieku wieża została prawdopodobnie przekształcona w dwór obronny. W Taczowie podczas wykopalisk archeologicznych nie udało się odnaleźć pozostałości zabudowy mieszkalnej. Odnaleziono jednak skupisko ceramiki na terenie przylegającym do kopca. Świadczy to o tym, że obok wieży znajdowało się zaplecze gospodarczo-mieszkalne. Gniazdo rycerskie Powały zbudowane w Taczowie było gródkiem stożkowatym, co uznano w okresie międzywojennym za siedlisko rycerskie.
SPOTKANIE U POWAŁY
Zespół rzeźb plenerowych przedstawiających spotkanie w Gródku Mikołaja Powały jesienią 1409 roku w sprawie budowy mostu mostu na Wiśle w okolicach Czerwińska (most łyżwowy, składający się z drewnianych części, które potem były spławiane rzeką i holowane do Czerwińska.
Uczestnikami spotkania byli ( od lewej ) : Dobrogost Czarny (starosta radomski), rycerz Mszczuj ze Skrzynna (w czasie bitwy pod Grunwaldem zdobył pektorał Mistrza Ulricha von Jungingena), biskup Mikołaj Trąba (pierwszy Prymas Polski), król Władysław Jagiełło i Mikołaj Powała z Taczewa.
Dzieło powstało według koncepcji Tadeusza Derlatki i Janusza Pulnara. Rzeźba została utrwalona w spiżu przez artystę Edwarda Łagowskiego.
Mikołaj Powała
W czasach średniowiecza jeden z najbardziej znanych polskich rycerzy. Był stolnikiem krakowskim i podkomorzym sandomierskim. Brał udział w bitwie pod Grunwaldem i bitwie pod Koronowem. Odznaczał się wybitną wiedzą z zakresu wojskowości, skoro przed tą pierwszą bitwą został powołany do ścisłej rady wojennej. Został ranny w bitwie pod Koronowem. Za pozyskane łupy rozszerzył swoje dobra, a zwłaszcza rozbudował rodową siedzibę w Taczowie.
Pierwsze historyczne informacje o rodzie Powałów i ich majątku w Taczowie pochodzą z XIV wieku. Powałowie byli związani z rodem Ogończyków. Mikołaj Powała urodził się około 1380 roku. Uczestniczył w 1410 roku w bitwie pod Grunwaldem. Walczył też w bitwie pod Koronowem. W 1415 Powała podzielił się swoim majątkiem z braćmi, sam zaś zachował Taczów, Wolę Taczowską i Klwatkę Szlachecką. W 1426 roku został stolnikiem sandomierskim. Był również dyplomatą, co pozwala sądzić, że był dobrze wykształcony. Musiał znać łacinę, prawo i dobrze orientował się w polityce polskiej i zagranicznej. W 1436 roku król Władysław III wysłał go z misją dyplomatyczną do Czech, trzy lata później został podkomorzym sandomierskim. W 1444 Powała został prawdopodobnie dowódcą armii księcia mazowieckiego. Ostatnia wzmianka o Powale pochodzi z 1453 roku, kiedy to wziął udział w sejmie Piotrkowski. Powała zmarł prawdopodobnie niedługo potem.
ŚWIADKOWIE DZIEJÓW I KAPLICA BOGURODZICY
Głazy narzutowe „Świadkowie Dziejów”, na których wyryte są daty i treści ważnych wydarzeń historycznych, począwszy od sprowadzenia Krzyżaków do Polski przez Konrada Mazowieckiego (1226), aż po Hołd Pruski (1525). Na kamieniach znajdują się nazwiska i życiorysy takich postaci historycznych jak: Konrad Mazowiecki, Władysław Łokietek, Kazimierz Wielki, Św. Jadwiga, Władysław Jagiełło oraz Kazimierz Jagiellończyk. Na kamieniach wyryte są daty wydarzeń z przeszłości związanych z problemem Krzyżackim. Głazy narzutowe zostały zebrane z pól Taczowa.
Kaplica została zaprojektowana przez radomskiego architekta Tadeusza Derlatkę. Znajduje się w niej obraz przedstawiający Matkę Boską Taczowską, namalowany przez Adama Gugałę. Kapliczka została poświęcona w 2010 roku w 600. Rocznicę bitwy pod Grunwaldem. Za zrealizowanie i sfinansowanie budowy kaplicy odpowiedzialny był specjalnie do tego powołany Społeczny Komitet Budowy Kaplicy Bogurodzicy
DIORAMA OBRAZU „BITWA POD GRUNWALDEM”
Dzieło przedstawia tytułową bitwę pod Grunwaldem. Obraz został namalowany w 1910 roku przez Tadeusza Popiela i Zygmunta Rozwadowskiego w 500. rocznicę bitwy pod Grunwaldem. Wymiary obrazu to 5x10m2. „Bitwa pod Grunwaldem” Popiela i Rozwadowskiego oparta jest na obrazie Jana Matejki pod tym samym tytułem. Na obrazie ukazana jest końcowa faza walki. Obraz należy oglądać od lewej ku prawej stronie. Po lewej znajduje się król Jagiełło konno, ze świtą. Na pierwszym planie ukazany jest polski żołnierz, który pilnuje jeńców krzyżackich. Na dalszych planach trwa walka. Na środku ukazany jest upadek i odzyskanie głównej chorągwi Królestwa. Po prawej stronie pokazany jest pogrom Krzyżaków i śmierć Wielkiego Mistrza (Ulricha von Jungingena). Wielki Mistrz próbuje się bronić przed atakiem (prawdopodobnie) Zawiszy Czarnego oraz dwoma innymi piechurami.
GŁAZ Z PŁASKORZEŹBĄ „HOŁD PRUSKI”
Największy z siedmiu Świadków Dziejów kamień narzutowy, upamiętniający Zygmunta I Starego oraz jego dokonania. Na głazie znajduje się również płaskorzeźba przedstawiająca Hołd Pruski z 1525 roku.
ALEJA BAJKOWA I PLAC ZABAW
Uliczka prowadząca do placu zabaw. Na jej trasie znajdują się pomniki postaci z bajek i baśni: Janko Muzykant, Szewczyk Dratewka, oraz Pan Twardowski.
